Autor: Kaluđerović Dragan Sažetak Od 1983. godine sistemi vodosnabdevanja u SAD se sve više oslanjaju na podzemno skladištenje vode za pice kako bi se zadovoljile rastuće raznovrsne potrebe u zavisnosti od lokacije. Skladištenje se ostvaruje preko bunara za ‘skladištenje podzemne vode i njeno zahvatanje – ASR” (engl. Aquifer Storage Recovery)” ili bunara dvojne namene. ASR bunari skladište vodu u odgovarajuće izdani tokom vlažnih meseci i uopšte u periodima kada je voda dostupna, i zahvataju uskladištenu vodu iz istih bunara tokom suša, vršnih potreba i uopšte kada je uskladištena voda potrebna. Preko 100 ASR bunarskih polja je sada u funkciji u najmanje 22 države USA. ASR se sada implementira u mnogim drugim zemljama. Glavni vodič ASR implementacije je bio ekonomski faktor s obzirom da ASR rešenja obično smanjuju troškove ulaganja u razvoj vodosistema za najmanje 50%. Matematičke simulacije imaju značajnu ulogu u projektovanju bunara dvojne namene. Da bi bunar dvojne namene bio uspešan potrebno je da su ispunjeni razni faktori a koeficijent filtracije izdani je jedan od glavnih. Ukoliko je koeficijent filtracije mali dolazi do velikih sniženja nivoa podzemne vode a ukoliko je koeficijent filtracije veliki telo injektirane vode može da “pobegne” od bunara i da ne bude zahvaćeno crpenjem. Numeričkim eksperimentom ovo je pokazano. preuzmite pun tekst...
Autor: Bajčetić Marko Sažetak Strukturu različitih ekonomskih karakteristika dobara u upravljanju vodnim sektorom čine čista javna dobra, javna dobra i privatna dobra. Čista javna dobra su prirodna i od strane države određena dobra, koja obuhvataju i osnovne aktivnosti za delatnosti vodnog sektora. Karakteristično je za čista javna dobra da potrošnja, odnosno korišćenje dobara je jednako za sve bez mogućnosti isključivanja pojedinaca u potrošnji (korišćenju) jer ne postoji rivalna potrošnja, odnosno ne postoje ista ili slična dobra u vremenu i prostoru. Čista javna dobra su u državnoj svojini, pa je njihovo obezbeđenje sredstava u okviru izvornih sredstava države – porezima. Drugu vrstu dobara, koja su strukturno i sistemski prisutna u vodnom sektoru, čine javna dobra koja pored nerivalne potrošnje imaju osobinu da se korisnici mogu isključiti iz potrošnje – korišćenja. Za ova dobra država uvodi poseban vid novčanog prisvajanja putem naknada, koju plaćaju oni koji najviše koriste pogodnosti iz zaštita i korišćenja dobara i resursa putem usluga ili proizvoda. Za određivanje vrsta naknada i i korišćenje sredstava naknada bitne su ekonomske analize vodnog sektora, fiskalna i monetarna analiza i posebno poslovna analiza JVP. Iz analiza i određenih uslova zaštita i korišćenja vode za ekonomsko – finansijske osnove se određuju različite vrste i cene usluga (privatna dobra). preuzmite pun tekst...
Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. OI 174003: Teorija i primena Analitičkog hijerarhijskog procesa (AHP) u uslovima rizika i neizvesnosti Autor: Draginčić Jovana, Marković Veroljub Sažetak U vodoprivrednoj praksi se često paralelno koristi nekoliko metoda višekriterijumske analize, ili se vrši njihovo kombinovanje sa ciljem boljeg prilagođavanja problemu odlučivanja. U radu je kanal ‘Kula – Mali Iđoš” u AP Vojvodini uzet kao model za izvođenje naučnog eksperimenta u kome su kombinovani višekriterijumski metodi AHP i PROMETHEE da bi se izabrala najbolja od nekoliko varijanti oblaganja kanala za navodnjavanje. preuzmite pun tekst...
Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. TR37010: Sistemi za odvođenje kišnih voda kao deo urbane i saobraćajne infrastrukture Autor: Ivetić Damjan, Vasilić Željko, Stanić Miloš, Prodanović Dušan Sažetak Efikasnost optimizacije vodovodnih mreža u pogledu utroška računarskog vremena zavisi od brzine hidrauličkog proračuna. U ovom radu je ispitana mogućnost korišćenja ΔQ metode za proračun mreža na primeru rekonstrukcije distributivne mreže grada Njujork. Ova metoda je korišćena u standardnom obliku, kao i u dve modifikovane varijante. Prva modifikacija se odnosi na korišćenje sračunatih korekcija ΔQ za postojeće stanje, pri hidrauličkom proračunu alternativnih rešenja u evaluacionoj funkciji. Druga modifikacija podrazumeva uvođenje korekcije protoka ΔQ kao dodatne promenljive, odnosno kao veličine koja se optimizuje. U radu su kao optimizacioni metod korišćeni genetski algoritmi (GA) koji su efikasni u pogledu računarskog vremena i u pronalasku suboptimalnih rešenja. preuzmite pun tekst...
Autor: Hovanj Lajoš Sažetak Od septembra 2011. do maja 2012. godine ispitivana je greška merenja potrošnje vode vodomerom (klase B, nazivnog prečnika 20 mm i proticaja Qn=1,5 m3/čas) u trajanju kraćem od vremena trajanja testa baždarenja. Za Pravilnikom predviđene proticaje baždarenja utvrđeno je da: a) dijapazoni greške merenja vodomera mogu da budu i veći od dijapazona dozvoljenih grešaka, b) najveće greške se javljaju pri Qmin, i c) da bi greška merenja baždarenih proticaja sigurno bila manja od dozvoljenih, utvrđeno je minimalno vreme trajanja merenja ovih proticaja. Rezultat ispitivanja prikazan na 16. savetovanju Srpskog društva za hidraulička istraživanja u oktobru 2012. godine u ovom radu je dopunjen – posebnim osvrtom na smanjeno vreme baždarenja od sredine 2013. godine. preuzmite pun tekst...
Autor: Ljubisavljević Dejan, Jonović Milko Sažetak U pripremi vode za piće, najvažnije životne namirnice, brzi peščani filtri se uspešno koriste više od jednog veka i kao jednostavna, jeftina i veoma pouzdana tehnika uspešno odolevaju novim tehnologijama. U ovom radu je opisan mehanizam filtracije, a poseban akcenat je stavljen na dinamiku i matematičku teoriju filtracije. Takođe je opisan i postupak pranja filtra, operacije koja je učestala tokom eksploatacije brzih peščanih filtra, prikazani su tipovi konstrukcija sistema za pranje brzih filtra i najvažniji zaključci kojih bi se projektant trebalo držati prilikom projektovanja ovih sistema. preuzmite pun tekst...
Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. OI-176022: Potencijal i podloge za održivo korišćenje podzemnih voda i br. TR-37005: Ocena uticaja klimatskih promena na vodne resurse Srbije Autor: Vasić Ljiljana, Milanović Saša, Petrović Branislav, Stevanović Zoran Sažetak Karstna izdan je zbog svojih jedinstvenih hidrogeoloških karakteristika izuzetno osetljiva na kontaminaciju patogenima. U radu su predstavljeni rezultati istraživanja kontaminacije karstne izdani, posebno bakterijama fekalnog porekla, koje predstavljaju najčešći uzročnik neispravnosti karstnih nekaptiranih i kaptiranih voda, pre bilo kakvog tretmana vode. Pitanje koje se postavlja i generalno objašnjava kroz rad je u kojoj meri pojava bakteriološke neispravnosti voda karstnih vrela može zavisiti od brzine i načina cirkulacije voda kroz karstno podzemlje, dok se sa druge strane razmatra i uticaj bakteriološkog zagađenja na proces vodosnabdevanja i zahvatanja voda, kako tokom istraživanja, tako i kroz faze projektovanja vodozahvata, i kasnije u fazi same distribucije vode. Kontinuirano praćenje distribucije fekalnih bakterija i ostalih bakterioloških ‘zagađenja”, kao i fizičko-hemijskih parametara, omogućilo je bolje razumevanje procesa kojima se reguliše transport patogena u karstnim podzemnim vodama i moguće mikrobiološke kontaminacije vode za piće iz karstnih vrela. Promene u bakteriološkom zagađenju su prikazane kroz analizu vrela jednog karstnog sistema sa dva tipa isticanja, dubokom sifonalnom cirkulacijom i gravitacionim, odnosno sub-gravitacionim tipom isticanja, kao što su primeri vrela Kavak i Krupac (kaptirani za vodosnabdevanje Pirota). Monitoring ovih vrela, iskazan kroz analizu bakterioloških nalaza, u sprezi sa fizičko-hemijskim karakteristikama u sezonskim intervalima, daje nam uvid u funkcionisanje karstne izdani i njene bolje ili lošije autopurifikacione osobine. Naime, vrelo Kavak je vrelo koje se odlikuje dubokom sifonalnom cirkulacijom i kod njega nije uočeno prisustvo koliformnih bakterija fekalnog porekla, što i opravdava činjenicu da...
Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. TR37014: Metodologija ocene, projektovanja i održavanja izvorišta podzemnih voda u aluvijalnim sredinama u zavisnosti od stepena aerobnosti Autor: Dimkić Milan, Pušić Milenko, Vidović Dragan, Đurić Dušan, Boreli-Zdravković Đulija Sažetak Zone sanitarne zaštite izvorišta podzemnih voda se postavljaju u cilju zaštite izvorišta. Ukoliko je izvorište smešteno unutar gradske infrastrukture i urbane zone (kao što je slučaj sa Beogradom), pooštrava se sukob interesa grada i izvorišta. Prilikom određivanja zona sanitarne zaštite, od je značaja definisanje tzv. kritičnih materija, materija koje su reperne za koncepciju zaštite podzemnih voda izvorišta. Njihovo vreme zadržavanja i dužina pređenog puta do bunara izvorišta su osnova za definisanja zona zaštite. Rad daje najvažnije elemente zaštite izvorišta i primer hidrodinamičke analize transporta unetih materija u podzemne vode, da bi to postala praksa. Za nekoliko scenarija unosa materije, dobijeni su rezultati proračuna vremena putovanja i koncentracija u bunarima i odabranim pijezometrima. Dobijeni rezultati, pored toga što predstavljaju dobru tehničku osnovu za formiranje sistema monitoringa na izvorištu, pokazuju neophodnost ovakvog pristupa kod definisanja zona zaštite. preuzmite pun tekst ...
Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. TR 37009: Merenje i modeliranje fizičkih, hemijskih, bioloških i morfodinamičkih parametara reka i vodnih akumulacija Autor: Kolarević Milena, Savić Ljubodrag, Kapor Radomir, Mladenović Nikola Sažetak U radu su analizirani gubici energije u krivini koji nastaju pri burnom tečenju u provodniku kružnog poprečnog preseka. Urađena su hidraulička modelska ispitivanja, na osnovu kojih su određeni koeficijenti gubitka energije. Predloženi su izrazi za koeficijent gubitka u zavisnosti od karakteristika krivine (skretnog ugla i zakrivljenosti). S obzirom da u literaturi ne postoje izrazi kojima se opisuje ovakav gubitak energije u krivini, predložene zavisnosti su upoređene sa izrazi a ko i se odnose na tečenje pod pritiskom. Na kraju rada su date preporuke i zaključci. preuzmite pun tekst...
Autor: Prohaska Stevan, Bartoš-Divac Vladislava Sažetak U radu su prikazani rezultati regionalizacije kvantitativnih karakteristika kiša jakog intenziteta u Srbiji, na osnovu analize podataka sa 30 pluviografskih stanica. Regionalizacija je izvršena za trajanja kiša jakih intenziteta, distribuciju najverovatnije pojave u toku jednog dana (24 časa) i jedne kalendarske godine, kao i za pojavu maksimalnog jednočasovnog intenziteta kiše u toku dana. Regionalizacija navedenih parametara izvršena je za teritoriju čitave Srbije i za administrativne celine: Centralnu Srbiju, AP Vojvodinu i AP Kosovo i Metohiju. preuzmite pun tekst...
Autor: Božić Ivan, Benišek Miroslav Sažetak Savremeno projektovanje hidrauličnih turbina podrazumeva određivanje njihove geometrije za zadate parametre primenom numeričkih simulacija strujanja i modelskih ispitivanja na opitnim instalacijama. U radu se, korišćenjem najsavremenijih alata za rešavanje parcijalnih diferencijalnih jednačina, numerički simulira strujanje u celokupnom strujnom prostoru modela jedne hidraulične turbine za odabrane radne režime pri optimalnom neto padu. Određivanjem odstupanja rezultata dobijenih numeričkim i laboratorijskim eksperimentima pokazana je pouzdanost primene naponskog SSG turbulentnog modela u određivanju osnovnih energetskih parametara Kaplan turbine. preuzmite pun...
Autor: Jovanović Miodrag Sažetak Ovaj rad se bavi ispitivanjem numeričke simulacije prostornih (3D) tokova, posebno onih sa nehidrostatičkim rasporedom pritiska. Opisani su teorijski principi rešavanja Navie-Stoksovih (Navier-Stokes) jednačina metodom konačnih elemenata. Pristup zasnovan na etapnom rešavanju osnovnih jednačina, koji je primenjen u poznatom softverskom sistemu Telemac3D, omogućava brz i veoma efikasan proračun prelivnih tokova sa nehidrostatičkim rasporedom pritiska. Metoda je ilustrovana rezultatima numeričke simulacije jednog laboratorijskog eksperimenta. preuzmite pun tekst...
Autor: Aćimović Sonja, Leleš Branislav Sažetak Analizom koncentracija nutrijenata u vodotoku Krivaja na profilima Mali Iđoš i Srbobran u periodu 20012009. godina, utvrđeno je da je po prosečnom sadržaju amonijum jona voda profila Mali Iđoš van klase, a profila Srbobran u III/IV klasi, pri čemu su koncentracije na profilu Mali Iđoš bile konstantno više (do 79%). Po prosečnim vrednostima nitrita voda oba profila svrstana je u III/IV klasu. Sadržaj nitrita je bio viši na profilu Mali Iđoš (do 77%) izuzev 2007. godine, kada je za 31% bio viši na profilu Srbobran. Prema prosečnom sadržaju nitrata voda na oba profila pripada I/II klasi, a sadržaj nitrata je sve vreme bio viši na profilu Srbobran (do 131%). Kod svih azotnih parametara utvrđena je statistički značajna razlika u koncentracijama na dva profila na nivou značajnosti α = 0,01. Koncentracije ortofosfata i ukupnog fosfora bile su više na profilu Srbobran (do 118%, odnosno do 91%) osim u 2002. godini, kada su za 21% bile vise na profilu Mali Iđoš. Za fosforne parametre nije utvrđena statistički značajna razlika u koncentracijama na dva profila na nivou značajnosti α = 0,01, ali su se koncentracije sve vreme kretale iznad granice preporučenih vrednosti, stvarajući time uslove za pojavu eutrofikacije. preuzmite pun tekst...
Autor: Blagojević Boško, Srđević Bojan Sažetak U radu je tretirano grupno odlučivanje u vodoprivredi kada članovi grupe subjektivno biraju metod za iskazivanje svojih preferenci. Pošto izabrani metodi mogu biti bitno različiti, generisanje grupne odluke zahteva uniformisanje, odnosno svođenje na istu metriku. Polazeći od nekih ranijih istraživanja, u radu je na primeru odlučivanja o vodama u slivu Krivaje pokazano kako se do grupne odluke može doći kada predstavnici više interesnih grupacija nezavisno biraju jedan od četiri naučno priznata metoda za iskazivanje preferenci. Koncept se zasniva na fazi preferencama i korišćenju OWA operatora. preuzmite pun tekst...
Autor: Kolarević Milena, Savić Ljubodrag, Kapor Radomir, Mladenović Nikola Sažetak Analizirano je složeno strujanje koje nastaje u krivini kružnog provodnika pri burnom toku. Ispitivanja su urađena na hidrauličkom fizičkom modelu, kao i na numeričkom modelu, zasnovanom na programskom paketu ANSYS (Fluent). Prikazani su rezultati dobijeni na pomenuta dva modela, sa komentarima i preporukama za njihovu primenu. Predložene su jednostavne zavisnosti kojima se opisuje uticaj zakrivljenosti, skretnog ugla i prilaznih uslova tečenja (dubina i Frudov broj uzvodno od krivine) na razmatrano tečenje. preuzmite pun tekst...
Autor: Cibulić Violeta V., Stamenković Lidija J., Luković Jelena M., Staletović Novica M., Ranđelović Ljiljanac Sažetak Akumulacija ‘Barje’ prema količini vode, njenim prirodnim i fizičkohemijskim svojstvima, predstavlja izvorište od opšteg društvenog interesa, koje je svrstano u izvorišta prvog ranga (Đorđević,2008). Danas ona predstavlja izvorište za vodosnabdevanje grada i naselja opštine Leskovca, čiji se dinamizam kvaliteta redovno kontroliše i prati (Cibulić, 1998a, 1998b, Martinović- Vitanovic, 1998). U radu su prikazani rezultati fizičkohemijskih ispitivanja kvaliteta vode akumulacije ‘Barje’, izvršenih u 2009/2010. godini, petnaest godina od njenog formiranja. Ovi rezultati su upoređivani sa rezultatima ispitivanja iz 1995/1996. godine, koja predstavlja godinu nultog ispitivanja kvaliteta vode akumulacije. Na bazi redovnog praćenja kvaliteta vode i povremenih detaljnijih sinteza rezultata osmatranja (Tajić, 2010) može se konstatovati da je kvalitet vode još uvek na prihvatljivom nivou, što omogućava da se uz primenu projektovanih metoda obrade, ona može lako dovesti do kvaliteta vode za piće i upotrebu u prehrambenoj industriji. Postoje, međutim, naznake početka procesa eutrofikacije, što je i očekivano, s obzirom na fenomen neminovnog starenja akumulacija, ali i njene nedovoljne zaštite od unosa nutrijenata sa sliva. Uvećanje nitratnog azota i koncentracije ortofosfata u odnosu na nulta merenja, predstavljaju pokazatelj početka eutrofikacionih procesa. Takođe, povećana maksimalna pH vrednost pri zadnjim ispitivanjima, ukazuje na povećavanje primarne produkcije, što takođe, 15 godina od njenog formiranja, ukazuje na prisustvo eutrofikacionih procesa. Iz ovih razloga, na akumulaciji ‘Barje’ treba raditi na osmišljavanju hemijsko – tehnoloških i bioloških mera za eliminisanje eutrofikacionih procesa, odnosno njihovo usporavanje, a sve u cilju očuvanja kvaliteta vode. preuzmite pun tekst...
Autor: Ristić-Vakanjac Vesna, Stevanović Zoran, Polomčić Dušan, Blagojević Borislava, Čokorilo Marina, Bajić Dragoljub Sažetak Dosadašnja hidrološka i hidrogeološka istraživanja karsta i karstnih vrela u Republici Srbiji su se uglavnom bazirala na analizi postojećih rezultata osmatranja i merenja vodostaja i količina isteklih voda. Postojeći korišćeni i analizirani nizovi u većini slučajeva su bili relativno kratkog trajanja (često ispod jedne godine) što je imalo značajnog uticaja na realne ocene rezervi izdanskih voda, njihovo bilansiranje a samim tim i za kasnije potrebe korisnika izdanskih voda (vodosnabdevanje, ribogojstvo, flaširanje, balneologija, navodnjavanje…). U poslednjih deset godina bilo je pokušaja da se postojeći nizovi osmatranja i merenja isticanja iz karstnih vrela produže ili popune. Razlog je taj da višegodišnje serije srednje mesečne izdašnosti omogućavaju da se pouzdanije odredi karakter prosečne izdašnosti, a, takođe, i minimalnih izdašnosti željene obezbeđenosti – veoma bitnog faktora za ocenu pouzdanosti vodnog resursa u opštem vodoprivrednom bilansu. Isticanje iz karstnih vrela predstavlja veoma složen proces u formiranju rečnog oticaja. Velika amplituda kolebanja količina isteklih voda iz karstnih vrela posledica je veoma složene geološke strukture kroz koju voda prolazi na svom putu od trenutka infiltracije/poniranja kišne kapi pa do trenutka njenog pojavljivanja na karstnom vrelu. Posledica ovoga je ta da aktivna (podzemna) površina sliva karstnih vrela bude pogrešno definisana. Takođe, često se u proračune rezervi ili pojedinih parametara bilansne jednačine ulazi sa topografskom površinom sliva a ne realnom, aktivnom (podzemnim), koje se značajno razlikuju kada je karst u pitanju. Matematički model, pri kome se pored određivanja dnevnih suma evapotranspiracije, generišu i aktivne površine slivova, razvijen je u više međusobno nezavisnih nivoa. Na svakom nivou izvršavaju se određene funkcije, različite po matematičkoj strukturi i...
Autor: Jusić Suvada Sažetak Brzi pješčani filteri se najviše koriste na filter stanicama za pripremu vode za piće (FS) u Bosni i Hercegovini (BiH). Članak opisuje koristi i ograničenja pri primjeni modela procesa brzog pješčanog filtriranja iz Stimela okruženja modeliranja. Pokazana je efektivna primjena ovog modela kroz primjere dvije filter stanice u BiH (FS ‘Crkvice” Zenica i FS “Tilave” Sarajevo). Pokazano je da je primjena modela u pripremi vode za piće izazov i način poboljšanja upravljanja, projektovanja i razumijevanja procesa. Na kraju su date i smjernice za nastavak istraživanja i daljni doprinos u ostvarenju dobrih rezultata primjene modeliranja u pripremi vode za piće. Rad daje prikaz dijela rezultata originalnog naučnog istraživanja (Jusić, 2011). Ova tema je relativno nova i nedovoljno istražena i u razvijenim zemljama. U BiH, a vjerovatno i u bližem okruženju, ovo je prvo detaljnije istraživanje. preuzmite pun tekst...
Autor: Hadžić Emina Sažetak U radu su prikazani rezultati matematskog modeliranja izvorišne zone Sokolovići u Sarajevskom polju sa ciljem definiranja optimalnih crpljenih količina. Kriteriji na osnovu kojih se odabralo optimalno rješenje su prepoznati kroz: obezbjeđenje doticaja iz rijeke Željeznice u količini koja neće prekoračiti prirodnu infiltraciju, za pretpostavljenu geometriju i granične uvjete; obezbjeđenje minimalno potrebnog protoka prema Bačevu koji eksploatacija u Sokolovićima ne smije ugroziti; te očuvanje filtracione stabilnosti bunara na prostoru izvorišta Sokolovići. preuzmite pun tekst...
Autor: Polomčić Dušan, Bajić Dragoljub, Ristić-Vakanjac Vesna, Čokorilo Marina, Drašković Dejan, Špadijer Slavko Sažetak Geološka i hidrogeološka istraživanja koja su u prethodnih nekoliko godina izvedena u zoni izvorišta opštine Lazarevac, imala su za cilj obezbeđivanje podataka za utvrđivanje rezervi podzemnih voda, njihov bilans i radijus uticaja bunara izvorišta. Istraživani teren pripada kolubarskom ugljonosnom basenu, koji je najveći basen uglja u Republici Srbiji. Gradsko izvorište za vodosnabdevanje grada Lazarevac nalazi se na ravničarskom terenu aluvijalne ravni reka Kolubare i Peštana. Sastoji se od 14 eksploatacionih bunara koji kaptiraju izdan pod pritiskom do oko 180 m dubine, formirane u okviru neogenih peskova. Ova izdan se naziva ‘međuslojna izdan”, jer se nalazi između dva sloja uglja koji se eksploatiše. Dosadašnjom eksploatacijom izvorišta došlo je do značajnih sniženja podzemnih voda u zoni izvorišta, reda veličine od 40 do 50 m. Ovo je posledica precrpljivanja izvorišta zbog razvoja kopova gde su presečeni kontakti sa rekama koje prihranjuju izdan. U cilju sprovođenja simulacije režima eksploatacije podzemnih voda na izvorištu za vodosnabdevanje grada Lazarevac izrađen je hidrodinamički model režima podzemnih voda. Njegova izrada rađena je fazno: od osnovne interpretacije ulaznih podataka, šematizacije porozne sredine, strujnog polja i uslova strujanja do formiranja i etaloniranja modela. Izrađeni višeslojeviti model zasniva se na simulaciji trodimenzionalnog strujanja podzemnih voda. Za izbor koncepcije hidrodinamičkog modela od odlučujućeg značaja su bili prirodni činioci kao što su tip i karakteristike zastupljenih geoloških članova, izražena slojevitost, rasprostranjenje vodonosnog i izolatorskih slojeva, filtracione karakteristike porozne sredine, uslovi, mehanizam i režim strujanja podzemnih voda. Primenom hidrodinamičkog modeliranja, baziranog na numeričkoj metodi konačnih razlika, određen je bilans podzemnih voda za maksimalno registrovani kapacitet izvorišta “Peštan”. Simulacijom praćenja kretanja...
Autor: Đorđević Branislav V., Sudar Nedeljko, Hrkalović Uroš, Knežević Božo Sažetak Tokom 2012. godine u Republici Srpskoj je završen planski dokument ‘Strategija integralnog upravljanja vodama Republike Srpske’1. Dokument, koji u celovitom vidu ima 300 strana i 15 obimnih aneksa, predstavlja strateški planski dokument najviše državne značajnosti, kojim se zaokružuje jedan dug proces strateškog planiranja u sektoru voda u Republici Srpskoj. Do nedavna su takvi dokumenti imali vrlo određen i logičan naziv – Vodoprivredna osnova, po čemu je hidrotehnička struka bila na najbolji način prepoznatljiva i planski uvažavana, i velika je šteta što se od tog naziva odustalo (videti fusnotu). Dokument Strategije se finalizuje i na ovaj način, preglednim člankom, pre svega zbog metodoloških specifičnosti, ali i zbog toga što su režimi voda na čitavom području Balkana tesno međuzavisni, tako da se stavljanjem na uvid planskih rešenja u Republici Srpskoj stvaraju uslovi za tešnju koordinaciju planskih aktivnosti u oblasti voda u svim zemljama u okruženju. U članku se prikazuju relevante ocene vodnih režima, stanje u pojedinim granama vodoprivrede, strateška rešenja po granama, kao i sve druge prateće planske aktivnosti koje će pratiti vodoprivredni razvoj u Republici Srpskoj. Na osnovu analize postojećeg stanja po svim relevantnim komponentama, daju se strateške odrednice daljeg razvoja vodoprivrede, principi njene organizacije i budućeg finansiranja, načini uklapanja planiranih sistema u socijalno i ekološko okruženje. U Zaključcima se specificiraju najvažnija strateška opredeljenja trajnog karaktera, ona koja sigurno neće demantovati vreme. preuzmite pun tekst...
Autor: Erčić Živodar Sažetak U petom delu rada se prikazuju hidrauličke karakteristike preliva sa stepenastim brzotokom. Opisana je osnovna strujna slika u skokovitom i klizećem vodnom režimu i prikazane su empirijske jednačine za određivanje tipa strujanja i proračun odgovarajuće visine stepenica i visine bočnih zidova brzotoka. Postupak za određivanje količine rasute energije u brzotoku, zaštite od kavitacionih oštećenja betona i dimenzija objekta za rasipanje preostale kinetičke energije vodnog toka biće prikazan u sledećem, šestom, delu. preuzmite pun tekst...
Autor: Popovska Cvetanka, Đorđević Branislav Sažetak Reke u zonama naselja u procesu urbanizacije doživljavaju najveće morfološke i hidrauličke promene. Promene su izazvane regulacijama koje ranije nisu vodile računa o ekološkoj i sociološkoj ulozi reke u urbanoj matrici grada. Zbog toga često dolazi do degradacije reka kao ekoloških sistema, ali i kao akvatorija koje imaju izuzetno važnu sociološku i humanu dimenziju u uslovima razvoja gradova. Sa jačanjem ekološke svesti društva, podstaknutim i sve većim pogoršavanjem ekoloških i klimatskih uslova u gradovima, javlja se potreba da se izvrše radovi na revitalizaciji reka. Ako se pođe od sistematizacije da postoje tri mogućnosti ekološke obnove reka – restauracija, rehabilitacija i remidijacija – može se konstatovati da restauracija (vraćanje u prvobitno ekološko stanje) praktično nije moguća, imajući u vidu obim antropogenih uticaja u širem priobalnom pojasu. Međutim, praktično u svim slučajevima je moguća mera rehabilitacije, kojom se značajno poboljšavaju ekološki uslovi reke, pa se ona pretvara u gradsku akvatoriju koja je u poželjnom ekološkom, urbanom i sociološkom stanju. Mera revitalizacije vodotoka u zonama naselja je nerazdvojni deo mera integralnog uređenja, korišćenja i zaštite voda koje su planirane strateškim planskim dokumentima u oblasti voda. Te aktivnosti su ključne za harmonizaciju pet baznih kategorija od kojih zavisi kvalitet jednog složenog urbanog sistema: Prirode (voda, vazduh, klimatski parametri), socijalne sredine), urbane strukture, javnih službi, mrežnih infrastrukturnih sistema. Pošto se ti odnosi tokom vremena narušavaju, pre svega zbog aktivnosti ljudi, potrebni su povremeni radovi na poboljšanju vodoprivrednih sistema i rehabilitaciji reka. U ovom članku se razmatraju pogrešni pristupi urbanizaciji u zoni rečnih koridora u nekim gradovima, kao i potreba i velike mogućnosti revitalizacije reka na urbanim područjima. Novu dimenziju...
